POČECI UDRUŽIVANJA ZANATLIJA
Značajan datum u istoriji subotičkog zanatstva, stavlja Suboticu u red retkih sredina u kojima se zanatska delatnost pojavljuje organizovano i to već polovinom XVIII veka – što znači da je njihov broj bio toliki da su se mogli organizovati u cehovske organizacije. Arhivska istraživanja pokazuju da je prva cehovska organizacija osnovana 1763. te je taj datum označen za godinu prvog, rudimentarnog organizovanja zanatlija u Subotici.
RAZGRANATA DOMAĆA RADINOST I CEHOVSKE ORGANIZACIJE (1763 – 1872)
Nakon ukidanja potiske vojne krajine 1743.godine, Subotica postaje trgovište, čime su stvoreni osnovni preduslovi zanatstva.
Na osnovu iskaza iz 1784.godine trgovište je imalo 759 poreskih obveznika. Na listi nalazimo imena 29 zanatlija. Po zanimanju sledeće: abadžija, krojač, trgovac, čizmar, remenar, gombar, berber, kovač, zidar, bravar, pekar.
Da bi zaštitili autoritet svoje struke-zanata, zanatlije su se udružile u cehove. Cehovi su najčešće okupljali zanatlije identične struke.
U Subotici su prvu cehovsku organizaciju osnovali 1763.godine krojači i abadžije i ovaj datum možemo smatrati prvom, pionirskom formom organizovanja. Prava pojedinih cehova i njihove obaveze regulisao je privilegij, cehovsko pismo. Proces postajanja članom ceha je bio strogo nadziran i pravila vezana za to bila su strogo pridržavana.
Nije bilo lako čak ni da se postane šegrt, jer su osim roditelja za dete morala da jamče još dva člana ceha. Za mnogo rada šegrt je dobivao vrlo skromnu opskrbu. Kada bi već upoznao zanat, bio je oslobođen i pripadao je društvu kalfi. Tokom učenja kod majstora i za vreme pečalbe on je naučio sve finese rada, mogao je da se prijavi radi demonstiriranja svog majstorstva, odnosno radi sticanja majstorske titule.
Rukovodilac ceha, cehovski majstor je bio biran. U njegovim rukama su konvergirala aktuelna pitanja. S vremena na vreme održavali su sastanke koji su započinjali otvaranjem cehovske škrinje. Dok škrinja nije bila zatvorena, sastanak se nije mogao završiti.
Zanatlije okupljene u cehove uživale su veliko poštovanje u životu grada i uzimale su aktivno učešće u njegovom svakodnevnom životu.
FORMIRANJE ZANATLIJSKOG UDRUŽENJA
Cehovski sistem i cehovska pravila, budući da se radilo o tvorevinama Srednjeg veka, sada su već snažno kočili i sprečavali kapitalističku transformaciju zanatstva.
15. avgusta 1878. započeta je akcija u pravcu osnivanja jedinstvenog zanatlijskog udruženja, koje bi obuhvatalo sve zanatlije grada, bez obzira na zanimanje.
Najzad! U dopisu Ministarstva privrede potvrđeno je da od 18. februara 1886. godine. gradsko zanatlijsko udruženje postoji i zvanično. U našem gradu je definitivno osnovano zanatlijsko udruženje, koje je primilo u svoje članstvo sve zanatlije grada. U maju 1886. godine gradske vlasti već upozoravaju zanatlije koje obavljaju zanimanje vezano za kvalifikaciju da su dužni postati članovima zanatlijskog udruženja.
